Ostatnie miesiące przyniosły ożywione dyskusje w środowisku naukowym Polski. Tematem przewodnim jest zaproponowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego reforma Polskiej Akademii Nauk (PAN). Co stoi za tą debatą i dlaczego propozycje zmian budzą tak wiele zastrzeżeń?
Dlaczego środowisko naukowe jest przeciwko?
Zgromadzenie Ogólne PAN nie kryje swojego niezadowolenia z projektu reformy. Obawy dotyczą głównie prób obniżenia rangi akademii oraz ograniczenia jej autonomii. Jak mówi prof. Marek Konarzewski, prezes PAN, naukowcy nie opowiadają się za zbliżaniem akademii do świata polityki, co nieuchronnie wiążę się z proponowanymi zmianami. Podkreślają potrzebę zwiększenia samodzielności, ale jak to osiągnąć, gdy finansowanie instytutów w dalszym ciągu pozostaje na poziomie niezadowalającym?
Zwiększone finansowanie – czy to wystarczy?
W bieżącym roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zwiększyło finansowanie instytutów PAN o blisko 190 mln zł, co stanowi około 20 proc. wzrostu w porównaniu z poprzednim rokiem. Choć na pierwszy rzut oka może to wydawać się krokiem w dobrą stronę, dyrektorzy instytutów PAN szybko zaznaczają, że te środki ledwie skompensowały potrzeby związane z podwyżką pensji. Co więcej, w przyszłym roku nie zapowiada się znaczący wzrost finansowania, co może pogłębić problemy finansowe wielu instytutów.
Równość w traktowaniu – czy to możliwe?
Prezes PAN wskazuje także na asymetrię w traktowaniu uczelni i instytutów naukowych. Mimo zwiększenia finansowania, instytuty wciąż odczuwają niedobór środków, które pozwoliłyby im nie tylko przetrwać, ale i rozwijać się. W obecnej sytuacji prezes podkreśla, że instytuty mogą tylko marzyć o utrzymaniu pozycji w systemie nauki w Polsce. Czy równość w finansowaniu jest możliwa bez szkody dla rozwoju polskiej nauki?
KPO – szansa na rozwój, która minęła PAN obok nosa
W kontekście finansowania polskiej nauki nie można pominąć rządowego Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Jak mówi prof. Konarzewski, Polska Akademia Nauk, podobnie jak cały krajowy system nauki, nie jest beneficjentem KPO. Środki, które mogłyby wspomóc modernizację Polski przez rozwój myśli naukowej, są marginalne w porównaniu z innymi krajami, takimi jak Portugalia czy Hiszpania. Dlaczego tak ważna dla kraju instytucja jak PAN zostaje pominięta?
Mając na uwadze te przemyślenia, zastanówmy się, co dalej z Polską Akademią Nauk. Czy i jak można rozwiązać przedstawione problemy? Co my, jako społeczeństwo, możemy zrobić, aby wesprzeć rozwój polskiej nauki? Dyskusja jest otwarta, a przyszłość PAN zależy nie tylko od decydentów, ale także od nas wszystkich.
