22 października 2024 roku Prokuratura Krajowa opublikowała szczegółową notatkę dotyczącą pracy Zespołu Śledczego nr 1, zajmującego się wyjaśnianiem okoliczności katastrofy samolotu Tu-154M nr 101, w której zginęły najważniejsze osoby w państwie, w tym Prezydent RP wraz z małżonką. Dokument ten podkreśla wyjątkowość oraz skomplikowanie tej sprawy, która do dziś pozostaje jednym z najbardziej czasochłonnych i kosztownych śledztw w historii polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Bezprecedensowy charakter katastrofy
W historii lotnictwa katastrofy, w których ginęły głowy państw i szefowie rządów, są rzadkością, ale tragedia, która miała miejsce 10 kwietnia 2010 roku, wyróżnia się skalą. Zginęło w niej 96 osób, a samolot, który uległ katastrofie, należał do wojska NATO, co dodatkowo skomplikowało śledztwo. Miejsce katastrofy – rosyjskie lotnisko wojskowe Smoleńsk-Siewiernyj – oraz brak swobodnego dostępu do wraku samolotu i rejestratorów lotu stanowiły poważne ograniczenia. To wszystko wymusiło na polskiej prokuraturze szereg niestandardowych działań i doprowadziło do wydłużenia procesu zbierania dowodów.
Problemy związane z realizacją śledztwa
Śledztwo rozpoczęto natychmiast po katastrofie, jednakże brak współpracy ze strony rosyjskiej i niepełna realizacja wniosków o pomoc prawną przez inne kraje wydłużyły jego przebieg. Złożoność sprawy oraz brak wykwalifikowanych specjalistów w Polsce, doświadczonych w badaniu katastrof dużych samolotów pasażerskich, zmusiły Zespół Śledczy nr 1 do umiędzynarodowienia procesu opiniowania. Aby zapewnić niezależność i obiektywizm badań, zespół zasięgnął opinii ekspertów m.in. z USA, Wielkiej Brytanii, Włoch oraz Węgier, co pozwoliło na poszerzenie wiedzy i doświadczeń potrzebnych do dokładnego wyjaśnienia przyczyn wypadku.
Koszty i czas trwania śledztwa
Śledztwo to kosztuje państwo ogromne sumy. Badania materiałów dowodowych, zatrudnienie międzynarodowych ekspertów oraz skomplikowane i czasochłonne czynności dowodowe, takie jak liczne ekshumacje, sekcje zwłok oraz analizy fizykochemiczne, pochłonęły miliony złotych. Pomimo zakończenia kilku postępowań w sprawie katastrofy, główne śledztwo wciąż trwa, a jego zakończenie przewidywane jest na koniec 2024 roku.
Międzynarodowe współprace i złożoność techniczna badań
Wyjątkowość tego śledztwa wynika również z konieczności zastosowania nowoczesnych metod badawczych, które pozwalają na analizę szczegółowych danych z rejestratorów pokładowych oraz weryfikację fizycznych i chemicznych śladów obecnych na wraku. Międzynarodowy Zespół Biegłych (MZB) prowadził skomplikowane analizy przy współpracy z ekspertami z dziedzin takich jak inżynieria lotnicza, mechanika lotu oraz badania fizykochemiczne.
Wpływ katastrofy na opinię publiczną i podział społeczny
Niezależnie od wyników śledztwa, katastrofa smoleńska pozostaje jednym z najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń współczesnej historii Polski, budzącym skrajne emocje i wpływającym na społeczny podział. Prokuratura podkreśla, że opinie dotyczące przyczyn katastrofy muszą być oparte wyłącznie na rzetelnych, obiektywnych badaniach i analizach, przeprowadzanych przez niezależnych specjalistów.
Podsumowanie
Notatka Prokuratury Krajowej z 22 października 2024 roku wskazuje na ogromny nakład pracy i czasu, jaki polska prokuratura włożyła w badanie katastrofy smoleńskiej. Bezprecedensowe śledztwo obejmuje analizy zebranych dowodów, przesłuchania świadków, badania techniczne, jak i fizykochemiczne, a także współpracę z międzynarodowymi ekspertami.
