Projekt nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk (PAN), przedstawiony przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego, wywołał liczne kontrowersje wśród członków tejże instytucji. Zmiany te, zdaniem przedstawicieli PAN, mogą znacząco wpłynąć na funkcjonowanie akademii, ograniczając jej niezależność i deprecjonując jej pozycję w strukturze państwa. Ale co dokładnie jest przedmiotem sporu i jakie mogą być tego konsekwencje? Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Czego dotyczy spór?
Na wstępie warto podkreślić, że Polska Akademia Nauk pełni niezwykle ważną rolę w systemie nauki w Polsce. Jej głównym zadaniem jest prowadzenie badań na najwyższym poziomie, wspieranie rozwoju nauki oraz reprezentowanie polskiej nauki za granicą. Projekt nowelizacji ustawy, opublikowany w połowie lipca, sugeruje jednak zmiany, które budzą niepokój w środowisku naukowym.
Zmiany w nadzorze nad PAN
Jedną z kluczowych zmian jest przeniesienie nadzoru nad Polską Akademią Nauk z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów na ministra ds. nauki. Ten ruch, zdaniem członków PAN, może zaszkodzić instytucjonalnej pozycji akademii, ograniczać jej niezależność, a tym samym zmniejszać wpływ i znaczenie PAN w kształtowaniu polityki naukowej kraju. Czy takie działanie nie osłabi zdolności PAN do niezależnego doradztwa i reprezentowania polskiej nauki na arenie międzynarodowej?
Kontrowersje wokół finansowania i wewnętrznej organizacji
Innym przedmiotem zaniepokojenia jest propozycja, by minister nauki i szkolnictwa wyższego miał większą kontrolę nad finansowaniem poszczególnych instytutów należących do PAN. Dotychczasowe mechanizmy zapewniały pewien poziom autonomii instytutów, który mógł zostać naruszony przez centralizację procesu decyzyjnego.
Dodatkowo, projekt zawiera zapisy mogące wpłynąć na proces wyboru władz akademii przez dyrektorów instytutów, co w ocenie akademików, stwarza ryzyko zaburzeń w wewnętrznej równowadze i potencjalnej antagonizacji środowiska naukowego.
Co dalej z PAN?
Przedstawiciele Polskiej Akademii Nauk apelują o ponowne prace nad projektowaną ustawą, opierając się na wewnętrznym projekcie przygotowanym przez środowisko akademickie. Czy ich głos zostanie usłyszany? I w jaki sposób te zmiany, jeśli zostaną zaimplementowane, wpłyną na przyszłość PAN i polskiej nauki w ogóle?
Kontrowersje wokół nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk pokazują, jak ważna jest otwarta i konstruktywna dyskusja na temat przyszłości nauki w Polsce. Niezależność, autonomia oraz możliwość swobodnego i niezakłóconego rozwoju to fundamenty, na których budowana jest solidna i innowacyjna akademia naukowa. Czy zmiany w ustawie o PAN będą krokiem w dobrą stroną? Czas pokaże.
