„Helicopter money” to pojęcie z zakresu polityki pieniężnej, które oznacza bezpośrednie przekazywanie pieniędzy do rąk obywateli przez rząd lub bank centralny. Celem takiego działania jest natychmiastowe zwiększenie popytu i pobudzenie gospodarki, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych, gdy inne formy stymulacji ekonomicznej okazują się nieskuteczne. Choć termin ten może brzmieć dość obrazowo, w rzeczywistości opisuje poważne narzędzie polityki monetarnej, które, choć rzadko stosowane, wywołuje wiele dyskusji wśród ekonomistów i polityków. W tym artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest „helicopter money”, kiedy może być stosowane i jakie niesie ze sobą konsekwencje.
1. Definicja „helicopter money”
Pojęcie „helicopter money” (po polsku „pieniądz z helikoptera”) pochodzi z metafory, którą wprowadził słynny ekonomista Milton Friedman w 1969 roku. Friedman wyobraził sobie sytuację, w której bank centralny dosłownie zrzuca pieniądze z helikoptera na obywateli, aby pobudzić konsumpcję i popyt w gospodarce. Chociaż ta metafora jest obrazowa, „helicopter money” odnosi się w rzeczywistości do bardziej praktycznego podejścia: bank centralny tworzy nowe pieniądze i przekazuje je bezpośrednio obywatelom, pomijając tradycyjne kanały, takie jak banki czy rynki finansowe.
W odróżnieniu od innych form stymulacji gospodarki, takich jak obniżanie stóp procentowych czy luzowanie ilościowe (QE), które działają pośrednio, „helicopter money” polega na bezpośrednim zasileniu gospodarki nowymi środkami, które trafiają do obywateli w formie gotówki lub bezpośrednich przelewów na ich konta.
2. Kiedy „helicopter money” może być stosowane?
„Helicopter money” jest narzędziem stosowanym w wyjątkowych sytuacjach, gdy tradycyjne instrumenty polityki pieniężnej i fiskalnej nie przynoszą pożądanych efektów. W szczególności może być rozważane w sytuacjach takich jak:
- Kryzys gospodarczy: Gdy gospodarka znajduje się w głębokiej recesji, a tradycyjne narzędzia stymulacji gospodarki, takie jak obniżanie stóp procentowych, luzowanie ilościowe (QE) lub zwiększenie wydatków rządowych, okazują się niewystarczające do pobudzenia wzrostu gospodarczego.
- Deflacja: „Helicopter money” może być używane w sytuacjach, gdy gospodarka zmaga się z deflacją, czyli spadkiem ogólnego poziomu cen, co skłania konsumentów i przedsiębiorstwa do wstrzymywania się z wydatkami w oczekiwaniu na dalsze spadki cen.
- Sytuacje nadzwyczajne: Tego rodzaju polityka może być stosowana podczas kryzysów takich jak pandemia COVID-19, gdzie bezprecedensowe wyzwania gospodarcze wymagają szybkiej interwencji w celu wsparcia obywateli i zapobieżenia załamaniu się gospodarki.
3. Jak działa „helicopter money”?
Mechanizm działania „helicopter money” polega na bezpośrednim zasileniu obywateli nowymi pieniędzmi. Może to przybierać różne formy:
- Bezpośrednie przelewy na konta obywateli: Bank centralny tworzy nowe pieniądze, które są przekazywane bezpośrednio na konta obywateli, co natychmiast zwiększa ich zdolność zakupową.
- Czeki dla obywateli: Władze mogą również rozdać fizyczne czeki, które obywatele mogą zrealizować w bankach lub użyć do zakupów, pobudzając tym samym konsumpcję.
- Zmniejszenie podatków lub jednorazowe ulgi podatkowe: Alternatywnie, rząd może obniżyć podatki lub przyznać jednorazowe ulgi podatkowe, które są bezpośrednio finansowane przez bank centralny.
W przeciwieństwie do tradycyjnych narzędzi, które stymulują gospodarkę poprzez zwiększenie dostępności kredytów czy obniżenie kosztów kapitału, „helicopter money” dostarcza pieniądze bezpośrednio w ręce konsumentów, co natychmiast zwiększa popyt i konsumpcję.
4. Różnice między „helicopter money” a luzowaniem ilościowym (QE)
Chociaż zarówno „helicopter money”, jak i luzowanie ilościowe (QE) polegają na zwiększaniu podaży pieniądza, istnieje kluczowa różnica między tymi dwoma narzędziami. W przypadku QE bank centralny kupuje aktywa finansowe (np. obligacje skarbowe) od banków komercyjnych, co zwiększa płynność na rynku, ale niekoniecznie prowadzi do bezpośredniego zwiększenia wydatków konsumentów.
„Helicopter money” natomiast dostarcza nowe pieniądze bezpośrednio do obywateli, co natychmiast wpływa na ich zdolność do wydawania. QE działa pośrednio, wpływając głównie na rynki finansowe i koszt kapitału, podczas gdy „helicopter money” ma na celu bezpośrednie zwiększenie konsumpcji.
5. Potencjalne korzyści z „helicopter money”
„Helicopter money” może przynieść pewne korzyści w sytuacjach, gdy inne narzędzia nie są wystarczająco skuteczne:
- Bezpośrednie wsparcie dla konsumentów: Przekazywanie pieniędzy obywatelom bezpośrednio zwiększa ich zdolność zakupową, co może szybko pobudzić popyt w gospodarce.
- Natychmiastowe działanie: W przeciwieństwie do polityki, która działa pośrednio, „helicopter money” przynosi natychmiastowe efekty w postaci zwiększonej konsumpcji.
- Ożywienie gospodarcze: W sytuacjach kryzysowych, takich jak pandemia czy recesja, bezpośrednie dostarczenie środków obywatelom może pomóc w szybkim ożywieniu gospodarczym, minimalizując długotrwałe skutki kryzysu.
6. Potencjalne zagrożenia związane z „helicopter money”
Choć „helicopter money” może przynieść korzyści, niesie również pewne ryzyka:
- Ryzyko inflacji: Wprowadzenie dużej ilości nowych pieniędzy do gospodarki może prowadzić do nadmiernego wzrostu cen, czyli inflacji. W skrajnych przypadkach, gdy pieniądze są wprowadzane zbyt agresywnie, może dojść do hiperinflacji, co destabilizuje gospodarkę.
- Zaburzenie równowagi finansowej: Finansowanie wydatków publicznych poprzez drukowanie nowych pieniędzy może zakłócić równowagę fiskalną i prowadzić do wzrostu zadłużenia państwa.
- Ograniczona skuteczność: W sytuacjach, gdy gospodarka zmaga się z innymi poważnymi problemami, „helicopter money” może nie przynieść pożądanych rezultatów. Konsumenci mogą zdecydować się na oszczędzanie otrzymanych pieniędzy, zamiast je wydawać, co zmniejsza skuteczność tego narzędzia.
7. Przykłady zastosowania „helicopter money”
Choć „helicopter money” nie jest powszechnie stosowanym narzędziem, pewne jego elementy można było zauważyć w niektórych przypadkach polityki gospodarczej. Na przykład, w trakcie pandemii COVID-19, niektóre kraje, takie jak Stany Zjednoczone, wprowadziły programy wsparcia bezpośredniego dla obywateli, które w pewnym sensie przypominały „helicopter money”. Przykładem są bezpośrednie czeki wysyłane do obywateli amerykańskich, które miały na celu pobudzenie konsumpcji i wsparcie osób dotkniętych skutkami pandemii.
8. Podsumowanie
„Helicopter money” to bezpośrednia forma stymulacji gospodarki, w której
bank centralny tworzy nowe pieniądze i przekazuje je obywatelom. Choć może być skutecznym narzędziem w walce z recesją, deflacją lub kryzysem gospodarczym, niesie również ryzyko nadmiernej inflacji i zaburzeń w równowadze finansowej. To narzędzie polityki pieniężnej jest rozważane tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy inne środki stymulacyjne okazują się niewystarczające.
