Jakość powietrza, którym oddychamy, ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. Okazuje się jednak, że zanieczyszczone powietrze może mieć szczególnie niekorzystny wpływ na noworodki, zwłaszcza w okresie okołoporodowym. Najnowsze badania opublikowane w „Annals of Epidemiology” wskazują, że kobiety ciężarne, które w tygodniu poprzedzającym poród są narażone na wysokie poziomy zanieczyszczeń powietrza, częściej rodżą dzieci wymagające opieki na oddziałach intensywnej terapii noworodków (NICU). Jakie są mechanizmy tego zjawiska, jakie zanieczyszczenia są najbardziej niebezpieczne i jak można minimalizować ryzyko? Zapraszam do lektury.
Związek między zanieczyszczeniem powietrza a zdrowiem kobiet ciężarnych
Badania nad wpływem zanieczyszczenia powietrza na zdrowie ciężarnej i rozwijającego się płodu nie są nowością. Wcześniejsze analizy dowiodły, że ekspozycja na niektóre rodzaje zanieczyszczeń zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych komplikacji ciążowych, takich jak cukrzyca ciążowa, stan przedrzucawkowy czy nadciśnienie tętnicze. Dzieci matek narażonych na smog częściej rodziły się przed terminem, miały niską masę urodzeniową i wolniej rosły w łonie matki.
Najbardziej niepokojące są jednak najnowsze badania, które pokazują bezpośredni związek między ekspozycją na zanieczyszczenia w ostatnim tygodniu przed porodem a potrzebą intensywnej terapii medycznej u noworodków. Odkrycie to ma daleko idące konsekwencje dla zdrowia publicznego, zwłaszcza w miastach, gdzie poziom zanieczyszczeń często przekracza dopuszczalne normy.
Szczegóły badania – jak naukowcy doszli do tych wniosków?
Zespół badaczy z National Institutes of Health, kierowany przez dr Pauline Mendola, przeanalizował dane ponad 223 tysięcy porodów z 12 klinik w Stanach Zjednoczonych. Informacje te pochodziły z lat 2002–2008 i obejmowały ponad 27 tysięcy przypadków przyjęcia noworodków na oddziały intensywnej terapii (NICU). Dane te zostały połączone z informacjami o poziomach zanieczyszczenia powietrza pochodzącymi z Community Multiscale Air Quality Modeling System.
Badacze szczegółowo analizowali jakość powietrza w tygodniu poprzedzającym poród, a także w dniu porodu. Następnie porównali te dane z jakością powietrza w okresie dwóch tygodni przed porodem i dwóch tygodni po porodzie. W ten sposób mogli precyzyjnie określić, w jakim stopniu zanieczyszczenia powietrza wpływają na ryzyko hospitalizacji noworodków na NICU.
Wpływ konkretnych zanieczyszczeń na zdrowie noworodka
Analiza wykazała, że ekspozycja na wysokie stężenia niektórych zanieczyszczeń znacząco zwiększa ryzyko konieczności intensywnej opieki medycznej dla noworodków. Najbardziej niepokojące wyniki dotyczyły organicznych związków lotnych, które zwiększały to ryzyko aż o 147%. Węgiel elementarny i jony amonowe powodowały wzrost ryzyka odpowiednio o 38% i 39%, podczas gdy ekspozycja na azotany związana była z 16% wzrostem prawdopodobieństwa przyjęcia na NICU.
Skąd tak duże ryzyko? Naukowcy podejrzewają, że zanieczyszczenia powietrza wywołują stan zapalny w organizmie ciężarnej, co może prowadzić do zaburzeń w układzie krwionośnym. Szczególnie narażone jest łożysko, które dostarcza tlen i składniki odżywcze rozwijającemu się płodowi. Upośledzenie funkcji łożyska może prowadzić do komplikacji wymagających interwencji medycznej zaraz po narodzinach.
Jak zanieczyszczone powietrze wpływa na rozwój płodu?
Mechanizmy, poprzez które smog szkodzi rozwijającemu się dziecku, są złożone. Wdychane zanieczyszczenia dostają się do krwiobiegu matki, a stamtąd do łożyska. Substancje takie jak pyły zawieszone PM2.5, tlenki azotu czy metale ciężkie mogą wywoływać stres oksydacyjny i stan zapalny, co negatywnie wpływa na wzrost i rozwój płodu.
Stwierdzono również, że zanieczyszczenia powietrza mogą zakłócać rozwój naczyń krwionośnych w łożysku, co prowadzi do niewydolności łożyskowej. Konsekwencją jest zmniejszona dostawa tlenu i substancji odżywczych do rozwijającego się płodu, co może skutkować niedotlenieniem, zahamowaniem wzrostu wewnątrzmacicznego i niską masą urodzeniową. Niedotlenienie płodu zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych powikłań neurologicznych oraz zaburzeń metabolicznych. Dodatkowo, przewlekły stan zapalny wywołany przez zanieczyszczenia może prowadzić do przedwczesnego porodu, co również negatywnie wpływa na zdrowie noworodka. Każdy z tych czynników znacząco zwiększa prawdopodobieństwo konieczności interwencji medycznej zaraz po narodzinach, w tym przyjęcia na oddział intensywnej terapii noworodkowej (NICU).
